Türkiye’nin yıllardır tam üyelik hedeflediği ve halen aday konumunda bulunduğu Avrupa birliği, aday ülkeler için bir takım şartlara sahip. Bu kriterler, 22 Haziran 1993 tarihinde yapılan Kopenhag Zirvesi’nde belirlendi ve üye adaylarının tam üye olabilmesi ve Euro para birimine geçebilmesi için bu şartları sağlaması kararlaştırıldı. Şimdi bu kriterleri madde madde inceleyip Türkiye’nin uyumluluk durumuna bakalım.
Siyasi Kriterler
- İstikrarlı ve kurumsallaşmış bir demokrasinin var olması,
- Hukuk devleti ve hukukun üstünlüğü,
- İnsan haklarına saygı,
- Azınlıkların korunması
gibi dört ana kriter açısından değerlendirmeye alınacaktır. Ayrıca üye olmak isteyen ülkelerin, Avrupa Konseyi İnsan Hakları Sözleşmesi ve Avrupa Konseyi Çocuk Hakları Sözleşmesi’ni kabul etmiş olması gerekmekte.
Ekonomik Kriterler
Etkin bir piyasa ekonomisi için; işleyen bir pazar ekonomisinin yanı sıra Avrupa Birliği içinde rekabet baskısı ile baş edebilme kapasitesi de aranmaktadır.
- Arz – talep dengesinin piyasa güçlerinin bağımsız bir şekilde karşılıklı etkileşimi ile kurulmuş olması,
- Ticaret kadar fiyatların da liberal olması, piyasaya giriş (yeni firma açılması) ve çıkış (iflaslar) için engellerin bulunmaması,
- Fikri ve sınai mülkiyet haklarını içeren düzenlemeleri kapsayan yasal bir sistemin olması ve bu yasalar ile düzenlemelerin icra edilebilmesi,
- Fiyat istikrarını içeren bir ekonomik istikrara ulaşılmış olması ve sürdürülebilir dış dengenin varlığı,
- Ekonomik politikaların gerekleri hakkında geniş bir fikir birliğinin olması,
- Mali sektörün, tasarrufları üretim yatırımlarına yönlendirebilecek kadar iyi gelişmiş olması gerekmektedir.
Etkin bir piyasa ekonomisi için; işleyen bir pazar ekonomisinin yanı sıra AB içinde rekabet baskısı ile baş edebilme kapasitesi de aranmaktadır.
İşte bu 10 temel kriterde aday ülkeler değerlendiriliyor. Şimdi de yıllardır tam üyeliğe kabul edilmeme sebeplerimize bir bakalım. Ülkemiz; 2021 yılı demokrasi endeksinde 167 ülke arasından 103’üncü, 2021 hukukun üstünlüğü endeksinde 139 ülke arasından 117’nci, yolsuzlukla mücadele konusunda 134 ülke arasından 69’uncu sırada yer aldı. Azınlıkların korunması konusunda net bir ölçek olmasa da Kürt sorunu ve Alevilere olan yaklaşımlar durumu az çok özetler nitelikte. Gelin bir de ekonomik kriterlerde yetkinliğimize bakalım: Özellikle son yıllarda alınan radikal ekonomik kararlar sonucunda yapılmak zorunda kalınan sermaye hareketi kontrolleri ve döviz kurları üzerinde kurulan baskı dolayısıyla ülkemizde tam olarak serbest piyasa şartlarının sağlanmadığı söylenebilir. İkinci ve üçüncü şartları sağlayabildiğimiz söylense de; fiyat istikrarının sağlanması, sürdürülebilir dış dengenin varlığı ve mali sektörün tasarrufları üretim yatırımına dönüştürecek kadar gelişmiş olması durumlarını maalesef karşılayamıyoruz. Özellikle bir çoğu artık ülkemiz için kronik bir sorun haline gelmiş bulunuyor yani son yıllara özgü bir durum değil.
Avrupa Birliği ne düşünüyor?
AB’nin aldığı kararlara ve uyguladığı yasalara uyum sağlamak hususunda, özellikle AİHM kararlarına bağlılık konusunda ise Avrupa Birliğine uygun olmadığımız düşünülüyor. İyi yandan bakarsak, Avrupa Konseyi İnsan Hakları Sözleşmesi ve Avrupa Konseyi Çocuk Hakları sözleşmelerinde imzacı olarak bulunuyoruz. Genel durumu değerlendirecek olursak, bir çok şartı halen karşılayamıyoruz her ne kadar Avrupa Birliği ile derin ticari aktivitemiz olsa bile birliğe dahil olmak apayrı bir konu ve bu yolda gidecek çok yolumuz var gibi duruyor.
Erasmus Programıyla ilgili yazımı okumak için buraya tıklayınız.
